Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Soma’daki faciayla beraber gündeme gelen madenlerdeki çocuk işçiliği araştırdı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), bir başka deyişle devletin resmi verilerine dayanılarak yapılan araştırmaya göre kömür ve linyit madenlerinde çalışanların yüzde 4.2’si çocuk yaşında. Sadece kömür ve linyit madenlerinde 2 bin 76 çocuk çalışan var. Bu çocuklar 15-19 yaşında. Madendeki çalışan çocukların yüzde 85.5’lik bölümü kayıtdışı çalışıyor, ellerine geçen aylık gelir de sadece 226 lira. TÜİK’in 2012 yılı hanehalkı işgücü anketinin alt detaylarına inerek çalışmayı gerçekleştiren TEPAV Analisti Güneş Aşık, “Hane halkı işgücü anketinde 15 yaşın altındaki çocuklar görülmüyor. Bu alsancak escortle söz konusu istatistikler yalnızca 15 yaşından büyüklerin durumunu göstermektedir” notunu düştü.
KÖMÜR ÇIKARANLARIN 164'Ü 15 YAŞINDA
Araştırmada madenlerin çocuk çalışanlarıyla ilgili olarak ortaya çıkan rakamlar şöyle oldu: “Hanehalkı işgücü anketi sonuçlarına göre, 2012 yılı sonu itibariyle madenciliğin bir alt kolu olan kömür ve linyit çıkarılması sektöründe istihdam edilen 49 bin çalışanın yüzde 4.2’si, 15-19 yaşları arasında. Bir başka deyişle, madenlerde 2 bin 76 çocuk çalışan var. Resmi verilere göre kömür ve linyit çıkaran işçilerin 164’ü 15 yaşında, 334’ü 16 yaşında, 274’ü 17 yaşında, 916’sı 18 yaşında ve 388’i de 19 yaşında.
Bir başka acı gerçek ise kömür ve linyit çıkarılmasında çalışan 18 yaşın altındakilerin yalnızca yüzde 14.5’i kayıtlı istihdam ediliyor. Bir başka deyişle 18 yaş altında çalışanların yüzde 85.5’i kayıtdışı. TÜİK’in mikro veri setine göre, çocuk çalışanların aylık ortalama net geliri ise sadece 226 lira düzeyinde. 18 yaş ve üstündeki çalışanların çalışma süresi 51 saat olarak görünürken, 18 yaşın altındakilerin çalışma saati süresi 32 saat. Bu da günde 6 saatten fazla.
Madencilik sektörü sadece kömür ve linyit çıkarılması işlerinden ibaret değil. Söz konusu sektörde ham petrol ve doğalgaz çıkarımı, metal cevherleri madenciliği, diğer madencilik ve taş ocakçılığı ile madenciliği destekleyen hizmet faaliyetleri de bulunuyor. Tüm bu sektörlerin toplamı çerçevesinde madencilik sektörüne bakıldığında ise 113 bin çalışanı olan sektörde 15-19 yaş arasında çalışanların sayısı 5 bin 308 olarak görülüyor.
Tüm madencilik sektöründe çalışanların 361’i 15 yaşında, 519’u 16 yaşında, 508’i 17 yaşında, 2 bin 949’u 18 yaşında ve 971’i 19 yaşında. 18 yaş altındaki çalışanların kayıtdışılık oranı madencilik sektörü itibariyle yüzde 47.1. 18 yaş üstündekilerde ise bu oran yüzde 12.3. Madencilik sektörü itibariyle 18 yaş altında çalışanların aylık geliri net 467 TL iken; 18 yaş üstündekilerin geliri 1172 TL.
YASALAR NE DİYOR?
Çocuk işçilerin çalıştırılmasına ilişkin hukuki çerçeve, 14 yaşını doldurmuş çocukların okullarını aksatmaması koşuluyla güvenli iş ortamında hafif işlerde çalıştırılmasına izin vermekle birlikte, çok açık bir biçimde maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi alanlarda çalıştırılmasını yasaklıyor.
ÇOCUK ÇALIŞAN SAYISI 1.3 MİLYON
TÜİK’in 2012 tarihli hanehalkı işgücü istatistikleri, Türkiye’de çalışanların yüzde 5.39’unun 15-19 yaş arasında olduğunu gösteriyor. Yani 24.8 milyonluk toplam istihdam rakamının 1.3 milyonu 15-19 yaş arasında. Bu rakamın 149 binini 15 yaşındaki çocuk çalışanlar oluşturuyor. Yine istatistiklere göre 18 yaş altındaki çocukların yalnızca yüzde 17’sinin sosyal güvencesi var.
6 milyon kişinin ‘görevi tehlike’
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, Soma’daki maden faciasının tartışmaları sürerken çarpıcı bir bilanço açıklayarak, Türkiye’de ‘tehlikeli’ ve ‘çok tehlikeli’ işlerde 6 milyon kişinin çalıştığını söyledi.
1 milyon 523 bini işçi, 12 milyon 200 bin çalışanın 6 milyonunun ‘az tehlikeli’, 6 milyonunun da ‘tehlikeli’ ve ‘çok tehlikeli’ işyerlerinde çalıştığı bilgisini veren Çelik, Soma’daki ocakta yıllık üretim miktarının çok üzerinde üretim yapıldığını da söyledi. Çelik, sürpriz bir çıkış yaparak, “Bu kısa süreli rödevans uygulamalarının doğru olmadığını ben burada söylüyorum. Bu üretim yarışı güvenliği sıkıntıya sokmaktadır. Üretim mi güvenlik mi? Hiç tartışmaya gerek yok, güvenli üretim. Eğer üretim güvenliği sıkıntıya sokuyorsa bu ocağın yaşatılmaması, kapatılması konusunda da açıkça görüşümüzü ifade ediyoruz. Bu yasama yılı kapanmadan bu taşeron anlayışını kapatacağız” dedi. Muhalefetin kendisi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız hakkında verdiği gensoru önergesinin Meclis’te önceki günkü görüşmelerinde, 301 işçinin öldüğü Soma’daki ocağın denetimine ilişkin de bilgi aktaran Çelik, muhalefetin tepkisi üzerine, “Yapılan işleri söylüyorum. Yapmayan varsa canı cehenneme, hesabını verecek tabii. Ama bunlar, mutlaka mevzuatta yapılması gereken hususlardır” diye konuştu.
